Difference between revisions of "Terminology/tr"

From Kerbal Space Program Wiki
Jump to: navigation, search
(+ move request)
 
(5 intermediate revisions by 2 users not shown)
Line 1: Line 1:
−
Kerbal Space Program'da yörünge ve fizik ile ilgili birçok terim kullanılmaktadır. Oyuncuların bu terimlerin çoğuna yabancı kalması beklenen bir şeydir. Bu yüzden bu sayfa terimler hakkında bilgi vermek için açılmıştır.
+
Kerbal Space Program'da yörünge ve fizik ile ilgili birçok terim kullanılmaktadır. Ek olarak, bir çok diğer bilimsel terim ve gösterimler de mevcuttur.
 +
 
 +
Oyuncuların bu terimlerin çoğuna yabancı kalması beklenen bir şeydir. Bu yüzden bu sayfa sizi tam teşekküllü bir astronot yapmak için açılmıştır.
  
 
== Matematik ==
 
== Matematik ==
 +
 +
<div style="float:right;">[[File:cartesian.svg|thumb|upright|left|Kartezyen koordinat sistemi - Dikdörtgensel koordinatlar kullanır]][[File:polar.svg|thumb|upright|Kutupsal koordinat sistemi - Sadece açıları ve bir uzunluğu kullanır]]</div>
 
;Eliptik
 
;Eliptik
−
:Oval bir yörüngeyi belirtir.
+
:Oval şekline sahip, genelde yörüngeler için kullanılır.
 
;Hiperbolik
 
;Hiperbolik
 
:Yumuşak bir viraja benzer ve genellikle bir kaçış yörüngesi belirtir.
 
:Yumuşak bir viraja benzer ve genellikle bir kaçış yörüngesi belirtir.
 
;Normal Vektör
 
;Normal Vektör
−
:Düzleme dik olan vektördür.
+
:Düzleme dik olan vektördür. (Ekvatoral yörüngedeyseniz genelde kuzeyi gösterir.)
 
;Skaler
 
;Skaler
−
:Yön belirtmeyen rakamsal büyüklüktür.
+
:Yön belirtmeyen rakamsal büyüklüktür. Skaler kendisinden sonra genellikle ne olduğunu belirten bir birim alır. Örnek: 3&nbsp;m/s, 3&nbsp;m ve 3&nbsp;s skalerdirler ve sırasıyla hızı, uzaklığı ve zamanı gösterirler, ama yönleri yoktur.  
 
;Vektör
 
;Vektör
−
:Yön ve rakamsallık içerek büyüklüktür. Örnek olarak; bir yönümüz olsun mesela Kuzey. Kuzey yönüne bir ok çizdiğimizde bu okun uzunluğu bize rakamsal büyüklüğü verir. Yön ve rakam birleştiğinde ise ortaya '''kuvvet''' çıkar. Tabi matematiksel olarak yön rakamla belirtilir. Yönü temsil eden bu rakama '''derece''' denir. Vektör; '''<x°,y>''' olarak gösterilir."x" burada yönü, "y" ise rakamsal büyüklüğü ifade eder.
+
:Yön ve değer içeren bir settir. Örnek olarak; yön ve hız birleşerek ivmeyi verir. Vektörün nasıl ifade edildiği koordinat sisteminin ne olduğuna ve kaç tane boyutun hesaba katıldığına bağlıdır. <35°, 12> iki boyutlu kutupsal vektör iken, <14, 9, -20> ise üç boyutlu Kartezyen vektördür. Başka koordinat sistemleri mevcuttur ancak bunlar en çok kullanılanlardır.
  
−
'''Örneğin;''' <90°, 31> vektörü; 90 derecelik bir açı ve 31 birimlik bir büyüklüğü gösterir. Bu ikisi bir araya geldiğinde oraya çıkan kuvvet, 90 derecelik 31 birimlik kuvvettir.
+
:Örneğin, <35°, 12> 12 birim uzunluğunda, orijinden (sıfır, uzunluğu olmayan bir nokta olduğundan açısı önemli değil) başlayan ve ana eksene (genellikle x ekseni, pozitif açılar saat yönünün tersine doğru artar) 35° açı yapan bir noktada biten bir oku gösterir.
  
 +
:<14, 9, -20> ise orijinden (<0,0,0>) başlayıp x'i 14, y'si 9, z'si ise -20 olan nokta arasını gösteren bir oku gösterir.
  
−
== Yörüngesel Terimler ==
+
:Kartezyen koordinatları kullanmanın iyi tarafı noktaların konumunu bulmanın kolaylığıdır, ama aradaki mesafeyi bulmak zordur. Kutupsal koordinatlarda ise tam tersidir; mesafe apaçık ortadadır, ama konumu bulmak zordur.
−
'''Apsis'''
 
  
−
Bir gök cisminin, başka bir gök cismi etrafında yaptığı yörüngede '''en yakın''' ve '''en uzak''' olduğu noktalara verilen isimdir.
+
:Bu fiziksel birimlerin hepsi vektördür: '''ivme''', '''ivmelenme''', '''kuvvet'''
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Apoapsis'''
 
−
 
 
−
Bir gök cisminin, başka bir gök cismi etrafında yaptığı yörüngede '''en uzak''' noktadır.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Periapsis'''
 
−
 
 
−
Bir gök cisminin, başka bir gök cismi etrafında yaptığı yörüngede '''en yakın''' noktadır.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Peri- ve Apo- Konusu'''
 
−
 
 
−
Periapsis ve Apoapsis, İngilizce terimlerdir. Oyunda bu isimlerle ilgilenildiği için bu sayfada bu isimler kullanılmıştır. Türkçe'de yörüngedeki cismin bağlı bulunduğu cisme göre isim değişir. Örneğin; TÜRKSAT uydusunun Dünya'ya göre en yakın noktasına Periapsis yerine Perije, en uzak noktasıne Apoje denir. Bir farkılık da Güneş çevresindeki yörüngelerde geçerlidir. Örneğin; Dünya'nın Güneş'e en yakın notasına Günberi, en uzak noktasına Günöte denir.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Yörüngesel Kesme'''
 
−
 
 
−
Yörüngede dolanan cismin, referans düzlemine yaptığı kesme açısıdır.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Yükseliş Kesimi'''
 
−
 
 
−
Yörüngenin, referans düzlemine yaptığı kesme açısında eğer cisim aşağıdan yukarıya doğru hareket ediyorsa, bu noktaya yükseliş kesimi denir.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Alçalış Kesimi'''
 
−
 
 
−
Yörüngenin, referans düzlemine yaptığı kesme açısında eğer cisim yukarıdan aşağıya doğru hareket ediyorsa, bu noktaya alçalış kesimi denir.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Dış Merkezlilik'''
 
−
 
 
−
Bir yörüngenin elipsliğini belirten rakamsal büyüklüktür.
 
−
 
 
−
•Dış merkezlilik oranı = 0 ise kusursuz dairesel yörüngedir.
 
−
 
 
−
•0 < Dış merkezlilik oranı < 1 ise eliptik yörüngedir.
 
−
 
 
−
•Dış merkezlilik oranı = 1 ise parabolik yörüngedir.
 
−
 
 
−
•Dış merkezlilik oranı > 1 ise hiperbolik yörüngedir.
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Eğim Açısı'''
 
−
 
 
−
Yörüngenin, referans düzlemine yaptığı açıdır.
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Alçak Yörünge'''
 
−
 
 
−
Gök cisminin, referans cismin yüzeysel etkisine maruz kalacağı yörünge yüksekliğidir. Örneğin; Kerbin'e yaklaşan cismin atmosferik sürtünmeye maruz kalması, Mün'e yaklaşan cismin dağlık tepelere teğet geçmesi veya dokunmasıdır.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Yörünge Noktaları'''
 
−
 
 
−
Yörüngenin temel elemanlarını belirtir. Örneğin; Apoapsis, Periapsis, Eğim Açısı...
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Yörünge Normali'''
 
−
 
 
−
Yörünge vektörlerinden, hız ve yer çekimi vektörlerinin bir çizgiyle ayrılmasıdır. Sağ el kuralıyla işler, yani; baş parmağın yönü sağa bakacak şekilde "okey" işareti yapın. '''Baş parmak aracın hareket yönünü''', buna ek olarak '''bilek ise yerçekimi''' vektörünü belirtir.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Yörüngesel Düzlem'''
 
−
 
 
−
Yörüngeyi bir bilgisayar CD'si gibi ince bir disk olarak olarak düşünülmesidir. Bu kavram eğim açısını, alçalış-yükseliş kesimini açıklamakta kullanılır.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''İleri İtiş(Prograde)'''
 
−
 
 
−
Yörüngede dolanan cismin hareket ettiği yönün, referans cismine göre belirlenmesidir.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Geri İtiş(Retrograde)'''
 
−
 
 
−
Yörüngede dolanan cismin hareket ettiği yönün tersinin, referans cismine göre belirlenmesidir.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Referans Düzlemi'''
 
−
 
 
−
Bu düzlem iki gök cisminin birbirlerine göre yaptığı eğim açısını belirlemek için kullanılır. Örneğin; Kerbin ve Eve arasındaki yörünge açılarının farkın gösterilmesi için kullanılır. Yine yörüngesel düzlem gibi ince bir disk olarak düşünülür.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Yarı-Büyük Eksen'''
 
−
 
 
−
Bir yörüngenin, büyük eksen uzunluğunun yarısına eşit olan kesim. Yani; Apoapsis noktasındaki bir cismin referans noktasına uzaklığını belirtir.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Yıldız Günü'''
 
−
 
 
−
Bir gezegenin yıldızlara göre kendi etrafında yaptığı dolanma süresidir.
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
'''Çarpma Yörüngesi'''
 
−
 
 
−
Bir cismin, referans cismine kesin olarak çarpma yapmasını sağlayan yörüngedir.
 
  
 +
Üç boyutlu koordinat sistemi aşağıdakilere ihtiyaç duyar:
 +
* Referans noktası. Bu nokta orijindir.
 +
* 3&nbsp;ana vektör. Bunlar eksen üzerindeki ölçüm birimini ve bu eksenin yönünü belirir.
 +
* 3 skalerin karışımı, açıları veya konumları belirmek için kullanılabilir.
  
 +
== Yörüngesel Terimler ==
 +
[[File:Orbit.svg|thumb|upright=2.25|En çok kullanılan yörüngesel terimlerin görselleştirilmiş hali.]]
 +
;<span id="ap">Apoapsis</span>
 +
;<span id="pe">Periapsis</span>
 +
;Apsis
 +
:Her eliptik yörüngenin iki apsisi vardır. '''Periapsis''' (<tt>q</tt>) yörüngenin, bulunduğu cisme en yakın olduğu noktadır (yörüngenin en alçak noktası) ve '''apoapsis''' (<tt>Q</tt>) ise yörüngenin diğer tarafındadır ve bulunduğu cisimden en uzak noktadır (yörüngedeki en yüksek nokta). Apsisler genellikle cismin yüzeyinden hesaplanır ancak çoğu formül cismin merkezinden başladığı için cismin yarıçapı genellikle eklenmelidir.
 +
;Peri- ve Apo- Konusu
 +
:Yörüngelerden bahsedilirken, "apoapsis" ve "periapsis" terimleri genellikle yörüngesinde bulunduğu cisme göre isimlendirilir. Örneğin; Dünya etrafındaki uydusunun Dünya'ya göre en yakın noktalarına Periapsis yerine Perije, en uzak noktasıne Apoje denir. Bir farkılık da Güneş çevresindeki yörüngelerde geçerlidir. Örneğin; Dünya'nın Güneş'e en yakın notasına Günberi, en uzak noktasına Günöte denir.
 +
;Yükseliş Kesimi
 +
:Yörüngedeki cismin kuzeye doğru giderken referans düzlemini kestiği noktadır. Buradaki kuzey, yörünge normalinin referans düzlemine göre yönüdür.
 +
;Alçalış Kesimi
 +
:Yörüngedeki cismin güneye doğru giderken referans düzlemini kestiği noktadır.
 +
;Dışmerkezlilik
 +
<math style="float:right;padding:0.5em;">\text{ecc} = 1 - \frac{2}{\frac{Ap}{Pe}+1}</math>
 +
:Bir yörüngenin ne kadar dairesel olmadığını belirten skaler büyüklüktür.
 +
:* dm = 0 → kusursuz dairesel yörünge.
 +
:* 0 < dm < 1 → eliptik yörünge.
 +
:* dm = 1 → parabolik yörünge - bu bir kaçış yörüngesidir.
 +
:* dm > 1 → hiperbolik yörünge - bu bir kaçış yörüngesidir.
 +
;Eğim Açısı
 +
:Yörüngenin, referans düzlemine yaptığı açıdır. (Örneğin. ekvatoral referans düzlemine göre 90° eğim açısına sahip bir yörünge kutupsal bir yörüngedir ve kutuplardan geçer.)
 +
;Alçak Yörünge
 +
: Yörüngesinde bulunulan cismin tehlikelerine (Atmosfer ve dağlar gibi) maruz kalmadan bulunulabilecek kadar alçak yörüngelerdir. Alçak yörüngeler genellikle '''park yörüngeleri''' olarak kullanılır, çünkü gemiler burada genellikle sonraki hedeflerine gitmek için beklerler, cismin yüzeyinden buraya gelmek için gereken yakıt miktarı minimumdur. [[Kerbin]] için en alçak yörünge 70km'dir ama bu genelde 100km'ye kadar çıkabilir. Atmosfere sahip olmayan cisimlerde teorik olarak yerden herhangi bir yükseklikte yörünge bulunabilir, ancak 10 km'den alçak yerlerde dağlar ve diğer yükseltilere çarpma riski vardır. [[time warp|Zamanı hızlandırma]] eylemi alçak yörüngelerde kısıtlıdır.
 +
;Yörünge Noktaları
 +
:Yörüngenin temel elemanlarını belirtir. Örneğin; Apoapsis, Periapsis, Eğim Açısı...
 +
;Yörünge Normali
 +
:Yörünge vektörlerinden, hız ve yer çekimi vektörlerinin bir çizgiyle ayrılmasıdır. Sağ el kuralıyla işler, yani; baş parmağın yönü sağa bakacak şekilde "okey" işareti yapın. '''Baş parmak aracın hareket yönünü''', buna ek olarak '''bilek ise yerçekimi''' vektörünü belirtir.
 +
;<span id="orbnorm">Orbit normal</span>
 +
:Yörüngesel düzlemin normal vektörü. Geminin ivmesiyle kütleçekiminin içler dışlar çarpımı yapılarak bulunur. Sağ el kuralıyla işlediği için, saat yönünün tersinde giden bir geminin normali "yukarı" gösterirken, saat yönünde giden bir geminin normali ise "aşağı" gösterir. "Yukarı" genellikle "Kuzey" veya "N+" olarak da gösterilirken, "aşağı" ise "Anti-normal", "Güney" veya "N-" olarak gösterilebilir.
 +
;Yörüngesel Düzlem
 +
:Bir cismin yörüngesinden oluşturulan hayali disk. (genellikle eğimi gösterirken kullanılır).
 +
;<span id="orbspeed">Yörüngesel hız</span>
 +
:Yörüngedeki bir cismin yörüngesel hızı, bir sistemin ağırlık merkezinin etrafında dönüş hızıdır, ki bu sistem genellikle daha büyük bir cisimdir. Bu, hem tüm yörüngedeki ortalama hızı gösterebilirken, yörüngedeki belirli bir noktadaki hızı da gösterebilir.
 +
;İleri İtiş (Prograde)
 +
:Yörüngede dolanan cismin hareket ettiği yöndür.
 +
;Geri İtiş (Retrograde)
 +
:Yörüngede dolanan cismin hareket ettiği yönün tersidir.
 +
;Referans Düzlemi
 +
:Bu düzlem iki gök cisminin birbirlerine göre yaptığı eğim açısını belirlemek için kullanılır. Örneğin; Kerbin ve Eve arasındaki yörünge açılarının farkın gösterilmesi için kullanılır. Yine yörüngesel düzlem gibi ince bir disk olarak düşünülür.
 +
;Yarı-Büyük Eksen
 +
<math class="float-right">\text{a} = \text{R} + \frac{Q+q}{2}</math>
 +
:Bir yörüngenin, büyük eksen uzunluğunun yarısına eşit olan kesim. Yani; Apoapsis noktasındaki bir cismin referans noktasına uzaklığını belirtir.
 +
:The major-axis is the long axis of an ellipse, and the semi-major axis (<tt>a</tt>) is half of this. It's the average of the apoapsis (<tt>Q</tt>) and periapsis (<tt>q</tt>) computed relative to the center of the body. As both are relative to the body's surface, the radius (<tt>R</tt>) must be added. All orbits with the same semi-major axis have the same period, regardless of their eccentricity.
 +
;Yıldız Günü
 +
:Bir gezegenin yıldızlara göre kendi etrafında yaptığı dolanma süresidir.
 +
;Yörüngealtı
 +
:Periapsis'i, yörüngesinde bulunduğu gezegensel cismin yüzeyinin altında olan yörüngedir. Eğer bu yörünge değiştirilmezse, yörüngedeki cisim gezegene çarpar.
 +
;Eş Zamanlı Yörünge
 +
:Bir cismin, referans cismine kilitli şekilde, yani kuş bakışı olarak tek bir noktaya bakacak şekilde dönmesidir. Örneğin; TÜRKSAT uydusu 42 dereceye kilitli dönmektedir.
  
−
'''Eş Zamanlı Yörünge'''
+
== Gemi Yönü ==
 +
Geminin yönü hep bir objeye göredir. Bu terimler genelde kokpite göre tanımlanır.
 +
;Durum
 +
Geminin gidiş yönüne (ileri itiş yönü) göre durumu.
 +
;Baş ucu
 +
:Yörüngesinde bulunulan cisimden (mesela gezegen) uzağı gösteren yön. Ayak ucunun tam tersi.
 +
;Ayak ucu
 +
:Yörüngesinde bulunulan cismi gösteren yön. Baş ucunun tam tersi.
 +
;İskele tarafı
 +
:Geminin sol tarafı. Sancak tarafının tam tersi.
 +
;Sancak tarafı
 +
:Geminin sağ tarafı. İskele tarafının tam tersi.
 +
;Pruva tarafı
 +
:Geminin, genelde ileri itiş tarafını gösteren ön kısmı. Kıç tarafının tam tersi.
 +
;Kıç tarafı
 +
:Geminin, genelde geri itiş tarafını gösteren arka kısmı. Pruva tarafının tam tersi.
  
−
Bir cismin, referans cismine kilitli şekilde, yani kuş bakışı olarak tek bir noktaya bakacak şekilde dönmesidir. Örneğin; TÜRKSAT uydusu 42 dereceye kilitli dönmektedir.
+
== Uzay Manevraları ==
 +
;Atmosferik frenleme (Havasal frenleme)
 +
:Periapsis'i gezegenin atmosferinin içinde olacak şekilde düşürmek. Bu geminin atmosfer tarafından yavaşlatılmasını sağlar. Atmosferik girişe neden olabilir, ancak genelde yörünge zamanını kısaltmak için yakıttan tasarruf edilmesini sağlar.
 +
;Yersel frenleme
 +
:Doğru yapılmayan hava frenlemesinden sonra yere çakılmak. Yere çakılmak planlarda olmadığı için bu terim genelde espri maksatlı kullanılır. ''aerobraking'''deki ''aero'' kelimesinin Yunanca'da "kaya" veya "taş" anlamına gelen ''lithos'' ile değiştirilmesiyle oluşturulmuştur.
 +
;<span id="atmospheric entry">Atmosferik giriş</span>
 +
:Atmosfere girip sürtünmeyi kullanarak yavaşlayıp iniş yörüngesine girmek. Bu, gemide aşırı ısınmaya sebep olur ve buna karşı önlem alınmalıdır.
 +
;Ateşleme
 +
:Motorların çalıştırılması, genelde yörüngeyi değiştirmek için yapılır.
 +
;Yuvarlaklaştırmak
 +
:Bir yörüngenin dışmerkezliliğini 0'a veya 0'a çok yakın bir yere çekme eylemi. Genelde bir apsise yakın bir yerde ateşleme yapılarak olur.
 +
;Kütleçekimi yardımı
 +
:İvmeyi ve/veya yönü başka bir kütleçekim kaynağına yaklaşarak değiştirmek. Örneğin, birçok uzay aracı, Dünya'nın çekim alanından çıkmak için Ay'ın çekim alanına girerek ivme kazanır ve bu ivme yardımıyla Dünya'nın çekim alanından kurtulur.
 +
;Kesişme
 +
:Başka bir gök cisminin kütleçekim alanına (SOI) girme eylemi.
 +
;Manevra noktası
 +
:Harita bakışında gösterilen planlanmış manevra, bir ateşlemenin sonuçlarını önceden görebilmek için yapılmıştır.
 +
;Radyal içe ateşleme
 +
:Yörüngenin tam merkezine yapılan ateşleme. Bu; periapsis, yörüngesinde bulunulan objenin ağırlık merkezini geçene kadar yörüngenin saat yönünün tersin dönmesini sağlar. Radyal dışa ateşleme eyleminin tam tersidir. Yörüngesinde bulunulan objenin yüzeyine gitmenin en hızlı yoludur, ancak en etkili yolu değildir.
 +
;Radyal dışa ateşleme
 +
:Yörüngenin tam merkezinden uzağa doğru yapılan ateşleme. Bu; periapsis, yörüngesinde bulunulan objenin ağırlık merkezini geçene kadar yörüngenin saat yönünde dönmesini sağlar. Radyal içe ateşleme eyleminin tam tersidir.
 +
;Retroateşleme
 +
:"Geriye doğru" yapılan ateşleme. İvmeyi düşürerek periapsis veya apoapsis noktalarını düşürmeyi sağlar.
  
−
{{move|terminology/tr|wrong naming}}
+
== Fizik ==
 +
;İvmelenme
 +
:İvmedeki değişim oranı. İvmelenme bir vektördür ve "m/s<sup>2</sup>" ile ölçülür.
 +
;Balistik yörünge
 +
:Serbest düşüşte olan obje. Roket biliminde bu, bahsi geçen objenin dışarıya hiçbir kuvvet uygulamadığını (ateşleme vb.) ve sadece etrafındaki kütleçekim kuvvetlerinden etkilendiğini belirtir.
 +
;Delta-v (Δv)
 +
:Uzay gemisinin ivmesindeki değişimin metre bölü saniye cinsinden hesaplanması (m/s). Delta-v, belirli zaman içerisindeki ivmelenmeyi (ağırlığa, süreye ve itiş gücüne bağlı) gösterebildiği gibi manevraları da gösterebilir (uzay gemisinin özelliklerinden bağımsız). Örneğin, bir geminin Kerbin'in atmosferinden çıkıp sabit bir yörüngeye oturması yaklaşık 4,500 m/s delta-v gerektirir.

Latest revision as of 17:37, 3 January 2018

Kerbal Space Program'da yörünge ve fizik ile ilgili birçok terim kullanılmaktadır. Ek olarak, bir çok diğer bilimsel terim ve gösterimler de mevcuttur.

Oyuncuların bu terimlerin çoğuna yabancı kalması beklenen bir şeydir. Bu yüzden bu sayfa sizi tam teşekküllü bir astronot yapmak için açılmıştır.

Matematik

Kartezyen koordinat sistemi - Dikdörtgensel koordinatlar kullanır
Kutupsal koordinat sistemi - Sadece açıları ve bir uzunluğu kullanır
Eliptik
Oval şekline sahip, genelde yörüngeler için kullanılır.
Hiperbolik
Yumuşak bir viraja benzer ve genellikle bir kaçış yörüngesi belirtir.
Normal Vektör
Düzleme dik olan vektördür. (Ekvatoral yörüngedeyseniz genelde kuzeyi gösterir.)
Skaler
Yön belirtmeyen rakamsal büyüklüktür. Skaler kendisinden sonra genellikle ne olduğunu belirten bir birim alır. Örnek: 3 m/s, 3 m ve 3 s skalerdirler ve sırasıyla hızı, uzaklığı ve zamanı gösterirler, ama yönleri yoktur.
Vektör
Yön ve değer içeren bir settir. Örnek olarak; yön ve hız birleşerek ivmeyi verir. Vektörün nasıl ifade edildiği koordinat sisteminin ne olduğuna ve kaç tane boyutun hesaba katıldığına bağlıdır. <35°, 12> iki boyutlu kutupsal vektör iken, <14, 9, -20> ise üç boyutlu Kartezyen vektördür. Başka koordinat sistemleri mevcuttur ancak bunlar en çok kullanılanlardır.
Örneğin, <35°, 12> 12 birim uzunluğunda, orijinden (sıfır, uzunluğu olmayan bir nokta olduğundan açısı önemli değil) başlayan ve ana eksene (genellikle x ekseni, pozitif açılar saat yönünün tersine doğru artar) 35° açı yapan bir noktada biten bir oku gösterir.
<14, 9, -20> ise orijinden (<0,0,0>) başlayıp x'i 14, y'si 9, z'si ise -20 olan nokta arasını gösteren bir oku gösterir.
Kartezyen koordinatları kullanmanın iyi tarafı noktaların konumunu bulmanın kolaylığıdır, ama aradaki mesafeyi bulmak zordur. Kutupsal koordinatlarda ise tam tersidir; mesafe apaçık ortadadır, ama konumu bulmak zordur.
Bu fiziksel birimlerin hepsi vektördür: ivme, ivmelenme, kuvvet

Üç boyutlu koordinat sistemi aşağıdakilere ihtiyaç duyar:

  • Referans noktası. Bu nokta orijindir.
  • 3 ana vektör. Bunlar eksen üzerindeki ölçüm birimini ve bu eksenin yönünü belirir.
  • 3 skalerin karışımı, açıları veya konumları belirmek için kullanılabilir.

Yörüngesel Terimler

En çok kullanılan yörüngesel terimlerin görselleştirilmiş hali.
Apoapsis
Periapsis
Apsis
Her eliptik yörüngenin iki apsisi vardır. Periapsis (q) yörüngenin, bulunduğu cisme en yakın olduğu noktadır (yörüngenin en alçak noktası) ve apoapsis (Q) ise yörüngenin diğer tarafındadır ve bulunduğu cisimden en uzak noktadır (yörüngedeki en yüksek nokta). Apsisler genellikle cismin yüzeyinden hesaplanır ancak çoğu formül cismin merkezinden başladığı için cismin yarıçapı genellikle eklenmelidir.
Peri- ve Apo- Konusu
Yörüngelerden bahsedilirken, "apoapsis" ve "periapsis" terimleri genellikle yörüngesinde bulunduğu cisme göre isimlendirilir. Örneğin; Dünya etrafındaki uydusunun Dünya'ya göre en yakın noktalarına Periapsis yerine Perije, en uzak noktasıne Apoje denir. Bir farkılık da Güneş çevresindeki yörüngelerde geçerlidir. Örneğin; Dünya'nın Güneş'e en yakın notasına Günberi, en uzak noktasına Günöte denir.
Yükseliş Kesimi
Yörüngedeki cismin kuzeye doğru giderken referans düzlemini kestiği noktadır. Buradaki kuzey, yörünge normalinin referans düzlemine göre yönüdür.
Alçalış Kesimi
Yörüngedeki cismin güneye doğru giderken referans düzlemini kestiği noktadır.
Dışmerkezlilik

Bir yörüngenin ne kadar dairesel olmadığını belirten skaler büyüklüktür.
  • dm = 0 → kusursuz dairesel yörünge.
  • 0 < dm < 1 → eliptik yörünge.
  • dm = 1 → parabolik yörünge - bu bir kaçış yörüngesidir.
  • dm > 1 → hiperbolik yörünge - bu bir kaçış yörüngesidir.
Eğim Açısı
Yörüngenin, referans düzlemine yaptığı açıdır. (Örneğin. ekvatoral referans düzlemine göre 90° eğim açısına sahip bir yörünge kutupsal bir yörüngedir ve kutuplardan geçer.)
Alçak Yörünge
Yörüngesinde bulunulan cismin tehlikelerine (Atmosfer ve dağlar gibi) maruz kalmadan bulunulabilecek kadar alçak yörüngelerdir. Alçak yörüngeler genellikle park yörüngeleri olarak kullanılır, çünkü gemiler burada genellikle sonraki hedeflerine gitmek için beklerler, cismin yüzeyinden buraya gelmek için gereken yakıt miktarı minimumdur. Kerbin için en alçak yörünge 70km'dir ama bu genelde 100km'ye kadar çıkabilir. Atmosfere sahip olmayan cisimlerde teorik olarak yerden herhangi bir yükseklikte yörünge bulunabilir, ancak 10 km'den alçak yerlerde dağlar ve diğer yükseltilere çarpma riski vardır. Zamanı hızlandırma eylemi alçak yörüngelerde kısıtlıdır.
Yörünge Noktaları
Yörüngenin temel elemanlarını belirtir. Örneğin; Apoapsis, Periapsis, Eğim Açısı...
Yörünge Normali
Yörünge vektörlerinden, hız ve yer çekimi vektörlerinin bir çizgiyle ayrılmasıdır. Sağ el kuralıyla işler, yani; baş parmağın yönü sağa bakacak şekilde "okey" işareti yapın. Baş parmak aracın hareket yönünü, buna ek olarak bilek ise yerçekimi vektörünü belirtir.
Orbit normal
Yörüngesel düzlemin normal vektörü. Geminin ivmesiyle kütleçekiminin içler dışlar çarpımı yapılarak bulunur. Sağ el kuralıyla işlediği için, saat yönünün tersinde giden bir geminin normali "yukarı" gösterirken, saat yönünde giden bir geminin normali ise "aşağı" gösterir. "Yukarı" genellikle "Kuzey" veya "N+" olarak da gösterilirken, "aşağı" ise "Anti-normal", "Güney" veya "N-" olarak gösterilebilir.
Yörüngesel Düzlem
Bir cismin yörüngesinden oluşturulan hayali disk. (genellikle eğimi gösterirken kullanılır).
Yörüngesel hız
Yörüngedeki bir cismin yörüngesel hızı, bir sistemin ağırlık merkezinin etrafında dönüş hızıdır, ki bu sistem genellikle daha büyük bir cisimdir. Bu, hem tüm yörüngedeki ortalama hızı gösterebilirken, yörüngedeki belirli bir noktadaki hızı da gösterebilir.
İleri İtiş (Prograde)
Yörüngede dolanan cismin hareket ettiği yöndür.
Geri İtiş (Retrograde)
Yörüngede dolanan cismin hareket ettiği yönün tersidir.
Referans Düzlemi
Bu düzlem iki gök cisminin birbirlerine göre yaptığı eğim açısını belirlemek için kullanılır. Örneğin; Kerbin ve Eve arasındaki yörünge açılarının farkın gösterilmesi için kullanılır. Yine yörüngesel düzlem gibi ince bir disk olarak düşünülür.
Yarı-Büyük Eksen

Bir yörüngenin, büyük eksen uzunluğunun yarısına eşit olan kesim. Yani; Apoapsis noktasındaki bir cismin referans noktasına uzaklığını belirtir.
The major-axis is the long axis of an ellipse, and the semi-major axis (a) is half of this. It's the average of the apoapsis (Q) and periapsis (q) computed relative to the center of the body. As both are relative to the body's surface, the radius (R) must be added. All orbits with the same semi-major axis have the same period, regardless of their eccentricity.
Yıldız Günü
Bir gezegenin yıldızlara göre kendi etrafında yaptığı dolanma süresidir.
Yörüngealtı
Periapsis'i, yörüngesinde bulunduğu gezegensel cismin yüzeyinin altında olan yörüngedir. Eğer bu yörünge değiştirilmezse, yörüngedeki cisim gezegene çarpar.
Eş Zamanlı Yörünge
Bir cismin, referans cismine kilitli şekilde, yani kuş bakışı olarak tek bir noktaya bakacak şekilde dönmesidir. Örneğin; TÜRKSAT uydusu 42 dereceye kilitli dönmektedir.

Gemi Yönü

Geminin yönü hep bir objeye göredir. Bu terimler genelde kokpite göre tanımlanır.

Durum

Geminin gidiş yönüne (ileri itiş yönü) göre durumu.

Baş ucu
Yörüngesinde bulunulan cisimden (mesela gezegen) uzağı gösteren yön. Ayak ucunun tam tersi.
Ayak ucu
Yörüngesinde bulunulan cismi gösteren yön. Baş ucunun tam tersi.
İskele tarafı
Geminin sol tarafı. Sancak tarafının tam tersi.
Sancak tarafı
Geminin sağ tarafı. İskele tarafının tam tersi.
Pruva tarafı
Geminin, genelde ileri itiş tarafını gösteren ön kısmı. Kıç tarafının tam tersi.
Kıç tarafı
Geminin, genelde geri itiş tarafını gösteren arka kısmı. Pruva tarafının tam tersi.

Uzay Manevraları

Atmosferik frenleme (Havasal frenleme)
Periapsis'i gezegenin atmosferinin içinde olacak şekilde düşürmek. Bu geminin atmosfer tarafından yavaşlatılmasını sağlar. Atmosferik girişe neden olabilir, ancak genelde yörünge zamanını kısaltmak için yakıttan tasarruf edilmesini sağlar.
Yersel frenleme
Doğru yapılmayan hava frenlemesinden sonra yere çakılmak. Yere çakılmak planlarda olmadığı için bu terim genelde espri maksatlı kullanılır. aerobraking'deki aero kelimesinin Yunanca'da "kaya" veya "taş" anlamına gelen lithos ile değiştirilmesiyle oluşturulmuştur.
Atmosferik giriş
Atmosfere girip sürtünmeyi kullanarak yavaşlayıp iniş yörüngesine girmek. Bu, gemide aşırı ısınmaya sebep olur ve buna karşı önlem alınmalıdır.
Ateşleme
Motorların çalıştırılması, genelde yörüngeyi değiştirmek için yapılır.
Yuvarlaklaştırmak
Bir yörüngenin dışmerkezliliğini 0'a veya 0'a çok yakın bir yere çekme eylemi. Genelde bir apsise yakın bir yerde ateşleme yapılarak olur.
Kütleçekimi yardımı
İvmeyi ve/veya yönü başka bir kütleçekim kaynağına yaklaşarak değiştirmek. Örneğin, birçok uzay aracı, Dünya'nın çekim alanından çıkmak için Ay'ın çekim alanına girerek ivme kazanır ve bu ivme yardımıyla Dünya'nın çekim alanından kurtulur.
Kesişme
Başka bir gök cisminin kütleçekim alanına (SOI) girme eylemi.
Manevra noktası
Harita bakışında gösterilen planlanmış manevra, bir ateşlemenin sonuçlarını önceden görebilmek için yapılmıştır.
Radyal içe ateşleme
Yörüngenin tam merkezine yapılan ateşleme. Bu; periapsis, yörüngesinde bulunulan objenin ağırlık merkezini geçene kadar yörüngenin saat yönünün tersin dönmesini sağlar. Radyal dışa ateşleme eyleminin tam tersidir. Yörüngesinde bulunulan objenin yüzeyine gitmenin en hızlı yoludur, ancak en etkili yolu değildir.
Radyal dışa ateşleme
Yörüngenin tam merkezinden uzağa doğru yapılan ateşleme. Bu; periapsis, yörüngesinde bulunulan objenin ağırlık merkezini geçene kadar yörüngenin saat yönünde dönmesini sağlar. Radyal içe ateşleme eyleminin tam tersidir.
Retroateşleme
"Geriye doğru" yapılan ateşleme. İvmeyi düşürerek periapsis veya apoapsis noktalarını düşürmeyi sağlar.

Fizik

İvmelenme
İvmedeki değişim oranı. İvmelenme bir vektördür ve "m/s2" ile ölçülür.
Balistik yörünge
Serbest düşüşte olan obje. Roket biliminde bu, bahsi geçen objenin dışarıya hiçbir kuvvet uygulamadığını (ateşleme vb.) ve sadece etrafındaki kütleçekim kuvvetlerinden etkilendiğini belirtir.
Delta-v (Δv)
Uzay gemisinin ivmesindeki değişimin metre bölü saniye cinsinden hesaplanması (m/s). Delta-v, belirli zaman içerisindeki ivmelenmeyi (ağırlığa, süreye ve itiş gücüne bağlı) gösterebildiği gibi manevraları da gösterebilir (uzay gemisinin özelliklerinden bağımsız). Örneğin, bir geminin Kerbin'in atmosferinden çıkıp sabit bir yörüngeye oturması yaklaşık 4,500 m/s delta-v gerektirir.
Retrieved from "https://wiki.kerbalspaceprogram.com/index.php?title=Terminology/tr&oldid=79779"